Ondernemen tijdens de coronacrisis
‘Het is belangrijk om positief te blijven’
Het Centraal Planbureau is optimistisch over de groei. Het aantal faillissementen is laag. Het vaccineren van de bevolking verloopt gestaag. Dat klinkt allemaal positief. Toch is voor bedrijven de coronacrisis nog lang niet voorbij. De schok is groot geweest. Ook in de schoonmaaksector, ondanks alle aandacht voor hygiëne en extra schoonmaakwerk. Je zult maar theaters, stadions en evenementen als vooraanstaande klanten hebben. Erwin de Jong is directeur van zo’n onderneming. Openhartig blikt hij terug op een intensief, vermoeiend en zeer bewogen jaar.
De verleiding is groot om het beeld van een aardbeving te gebruiken. Het hoofdkantoor van Effektief Groep staat immers in Groningen. De schade is groot. Het incasseringsvermogen wordt enorm op de proef gesteld, maar de kracht om door te gaan overheerst. Laten we de parallel toch maar niet trekken. Corona is een schok, die niemand had zien aankomen. De effecten zullen nog lang merkbaar zijn. Ook voor Erwin de Jong, algemeen directeur en mede-eigenaar.
De ING plukte hem ooit als veelbelovend talent uit de collegebanken. Hij leerde inzicht krijgen in cijfers. Het internationale schoonmaakbedrijf OCS vormde hem op het vlak van management, organisatie en besluitvaardigheid. In 2009 kwam Effektief op zijn pad.
Eenmaal aan de leiding was zijn ambitie gericht op groei. Uitbreidingen en acquisities stuwden Effektief Groep op tot de top 10 van de Nederlandse schoonmaakbranche. De jaaromzet is ruim 80 miljoen euro. De Jong maakte het bedrijf breder; er kwamen catering- en uitzendactiviteiten bij. Tegelijkertijd specialiseerde het bedrijf zich onder meer in schoonmaak bij evenementen, in stadions, theaters en grote congresaccommodaties. Begin 2019 stond de aankoop van een nieuw bedrijf op de agenda. Toen was daar opeens corona.
Erwin de Jong zit al vanaf zijn vijftiende in het schoonmaakvak. Eerst als bijbaan om zijn studiekosten te kunnen betalen, later als operationeel manager. Vanaf 2009 is hij betrokken bij Effektief facility services, eerst als operationeel directeur en sinds 2015 als algemeen directeur. De Jong is tevens mede-eigenaar. De onderneming is actief in de schoonmaak, catering en het uitzendwezen. Het bedrijf heeft een kleine 2500 medewerkers. Naast het hoofdkantoor in Groningen zijn er vestigingen in Hoogeveen, Leeuwarden en Aalsmeer en twee operationele steunpunten in Almelo en Hilversum. Effektief werkt in kantoren, de zorg, evenementen en ontspanning, industrie, onderwijs, overheidsgebouwen, winkels en showrooms.Krimp
Ongewild en onverwacht moest De Jong leren omgaan met krimp. Dat had hij niet eerder meegemaakt. Het was heftig. Direct in de eerste week daalde de omzet van de uitzend- en horecatak met 68 procent. Dat was pas het begin. De evenementenbranche stortte in en scholen gingen dicht. Voor fulltime schoonmakers was opeens geen werk meer. Dan hebben directeur en managers de opdracht om razendsnel te handelen. ‘Ik kon niet afgaan op ervaring’, vertelt hij. ‘De manier waarop je moet sturen op cijfers, wordt opeens heel anders’. Hoe zorg ik dat mijn bedrijf hier doorheen komt? Die vraag hield hem bezig. Dag en nacht. Letterlijk. ‘Ik werkte in die periode zeven dagen per week. Meer dan een paar uur slaap had ik niet. Mijn hersenen bleken niet meer in staat zich even uit te schakelen.’
Goed bedacht
De ondernemers kregen steun van de overheid. De Jong is positief over de NOW-regeling, de tegemoetkoming in de loonkosten. ‘Het was voor ons soort ondernemingen een welkome regeling. Onder grote tijdsdruk tot stand gekomen, maar goed bedacht.’ Hij is ook tevreden over de acties van zijn branchevereniging, toen nog onder de naam OSB, om de belangen van de sector te behartigen en de bedrijven bijeen te brengen. Gemeenschappelijk werd over de ontstane problemen gesproken. Hij zag ook dat de NOW niet voor iedereen soelaas bood. ‘Veel kleinere bedrijven uit ons klantenbestand vielen buiten de boot. En als de overname was doorgegaan, hadden wij er ook geen gebruik van kunnen maken. De grens tussen wel én niet in aanmerking komen, is als een betonnen paal’. Soms moet je geluk hebben.
Schoonmakers
Terugblikkend heeft zijn bedrijf stevige klappen opgelopen. Een kwart van de omzet verdween. Van een groeistrategie was geen sprake meer. Hoe onzeker de situatie ook was, enkele zaken stonden vast. ‘Ik had mij voorgenomen dat onze schoonmakers niet de dupe mochten worden. Net zomin als onze leveranciers’.
Die belofte is hij nagekomen. Ingrepen in het bedrijf waren echter onontkoombaar. Bij een kwart minder omzet past een organisatie met afgeslankte overhead. Dat ging niet pijnloos. Het bedrijf moest afscheid nemen van mensen met een lange staat van dienst. De Jong: ‘Ik kende sommigen al heel lang. Dat is niet gemakkelijk, maar het moest. Ik heb alle gesprekken zelf gedaan. Het overbrengen van slecht nieuws moet je niet overlaten aan personeelszaken. Ik vind het mijn taak. Het waren estafettezittingen. Steeds opnieuw heb ik iedereen uitgelegd hoe ik tot de conclusie was gekomen. Openheid en duidelijkheid zijn noodzakelijk. Verreweg de meesten begrepen het wel, hoe pijnlijk het ook was.’
Het overbrengen van slecht nieuws moet je niet overlaten aan personeelszaken
Geen antwoorden
Nog meer dan normaal waren in die tijd alle ogen op de directeur gericht. Iedereen had vragen. Wat gaat het bedrijf doen? Hoe lang duurt het nog? Wat verandert er en wat niet? Wanneer zijn er weer evenementen? De Jong: ‘Die vragen waren terecht. Maar ik had ook geen antwoorden. Normaal heb ik de zaken goed onder controle. Ik ben een cijfermens en weet precies hoe de zaken ervoor staan. Maar ik wist het ook niet. Dan is het belangrijk om toch vooral positief te blijven.’ Inmiddels is er meer duidelijkheid. Voor heel 2021 is de omzet op evenementen op nul gezet. Grote internationale congressen en shows ziet hij ook in 2022 nog niet terugkomen. Met een natuurlijke drang tot groei, is hij nu vooral realistisch.
Gevoelens
Erwin de Jong is een Fries. Volgens de clichés zijn het nuchtere mensen, die niet met hun emoties te koop lopen. Hij past in dat beeld. ‘Je kunt je gevoelens niet laten zien. Dat is niet mijn rol. Ik moest het bedrijf leiden in de moeilijkste situatie, die ik ooit had meegemaakt. Als ik val, sta ik op en ga ik weer verder. En als je dan weer valt, sta je weer op. Daar ben ik groot mee geworden. Natuurlijk heb je daar gevoelens bij. Ik laat die niet gemakkelijk zien. Het was keihard werken. Het was permanent omschakelen, voor het hele bedrijf’.
Als voorbeeld noemt hij het sluiten en weer opengaan van de scholen. ‘Er komt een aankondiging en iedereen verwacht dat alles meteen weer geregeld is. Wij hebben vier- tot vijfhonderd scholen in ons klantenbestand. Dan moet je heel snel kunnen op- en afschalen.’ Bovendien hadden klanten allemaal verschillende wensen. ‘De een wilde extra aandacht voor de deurknoppen, de andere voor tafels en stoelen. Alles en iedereen was in beweging.’
Ik had mij voorgenomen; onze schoonmakers mogen niet de dupe worden
Bewondering
Tegenover het wegvallen van werk, stond extra vraag elders. Binnen de zorg werd schoonmaak opeens nog belangrijker. Bij datacentra was veel meer werk te doen dan eerst. De Jong toont in het gesprek mateloze bewondering voor zijn mensen, die dat allemaal hebben gedaan. In oktober vorig jaar werd het echt zwaar. De tweede golf diende zich aan. Het optimisme van de zomer was weg. De mensen waren moe.
De crisis heeft Erwin de Jong veel geleerd. Ook over zijn klanten. ‘Negentig procent is een goede opdrachtgever. Ze hebben samen met ons gezocht naar een oplossing. Als jouw omzet helemaal wegvalt, kun je de schoonmaak niet laten doorgaan alsof er niets aan de hand is. Dat snap ik ook. Bij zo’n tien procent was geen sprake van ook maar enige redelijkheid.’ Hij houdt zich vooral vast aan die 90%.
Toekomst
De Jong kijkt alweer vooruit. Aan het eind van het gesprek wil hij nog één thema aanroeren: voldoende arbeidskrachten voor de toekomst. ‘Ik maak me zorgen over het snel stijgende ziekteverzuim’, zegt hij. Daarbij doelt hij niet op corona, maar op de afweging of iemand wel of niet aan het werk kan. De oproep om bij de minste klachten thuis te blijven, past misschien bij deze pandemie, maar mag geen structureel karakter krijgen. ‘Dat wil ik in brancheverband eens graag aan de orde stellen. Net als mijn zorgen over onze personeelsopbouw. Bijna 80 procent van mijn mensen heeft een vast contract. Hun gemiddelde leeftijd is 51 jaar. Daar moeten we wat mee.’ Het mag niemand verbazen als deze thema’s binnenkort op de agenda van Schoonmakend Nederland staan. Omgaan met uitdagingen kenmerkt de ondernemer.